$$$$ بوي ياس$$$$

کارشناسان مسایل اسلامی بر این باور اند که تمام دستورات قرآنی و قوانین الهی بر اساس مصالح و مفاسد نازل شده اند و هریکی از آنها فلسفه و حکمتی دارد که آفریدگار یکتا بر پایه‌ی آن بندگانش را مکلف به پیروی از آن نموده است. اکنون این پرسش به میان می آید که: در گرفتن روزه چه فلسفه‌ای نهفته است؟ در صورت بی‌توجهی به این فریضه چه فواید و ارزش‌هایی از دست می‌رود؟ روزه چه خلأی را در زندگی انسان پر می‌کند؟ آیا در جهان متمدن امروز و برای انسان‌های قرن بیستم و عصر ارتباطات که بهترین امکانات زندگی و ابزارهای رفاهی دست یافته و از پیشرفته‌ترین دانش و فناوری بهره‌مند اند، طرح چنین مسایل متافیزیکی و عمل به این امور عبادی چه پیامدهای مثبتی دارد؟
نقش روزه در تندرستیِ انسان:

در میان کتاب‌های پزشکی (قدیم و جدید) کمتر کتابی یافت می‌شود که درباره‌ی روزه و نقش آن در تندرستیِ انسان، سخنی به میان نیامده باشد. پزشکان بر این باور اند که روزه می تواند بسیاری از بیماری ها را درمان نماید و حتا در موارد متعدد از آن به عنوان تنها راهِ درمانِ برخی از بیماری‌ها یاد کرده‌ اند.

دکتر کارلو (پزشک آمریکایی) در این زمینه می‌گوید: «روزه‌ای که دین اسلام واجب کرده است، بزرگ‌ترین ضامن سلامتی انسان است.» وی برای درمان بیست و نه مورد از بیماری‌های صعب العلاج گرفتن روزه را شدیداَ تجویز می‌کند که ـ جهت اختصار ـ تنها به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: سرطان خون، بیماری‌های عصبی، یبوست مزمن، ناراحتی گرده و مثانه، گرفتگی مجاری خون، فشار خون بالا، بیماری‌های معده و روده، امراض چشمی مثل آب چشم، افسردگی، ضعف جنسی، ورم کیسه‌ی صفراء و...

دکتر آلکسی سوفورین (پزشک روسی) می‌گوید: «تنها راه برای قطع ریشه‌ی سرطان، روزه است و بس».

وی می‌افزاید: «درمان از طریق روزه فایده‌ی ویژه‌ای در بیماری‌های کم‌خونی، ضعف روده‌ها، التهاب بسیط و مزمن، دمل‌های درونی و بیرونی، سل، بیماری های شکر، جلدی و مانند آن دارد.»
دیدگاه کویل پا (فرانسوی): «بیشتر بیماری‌ها ناشی از تخمیر یافتن غذا در روده‌ها است که همه با روزه اصلاح می‌گردد.»

دکتر پاک نژاد (پزشک ایرانی) بر این بارو است: «در مدت یک ماه روزه‌داری، انسان دارای یک بدن تازه، تعمیر یافته و آزاد گردیده و ازقید و بند سموم رهایی می‌یابد.»

دکتر اوتوبو خنگر می گوید: «در مدت پنجاه سال که از تآسیس درمانگاه (کلینکِ) من می‌گذرد، بیش از پنجاه هزار بیمار در این درمانگاه توسط روزه درمان شده ‌اند.»

«فایده‌ی بزرگ کم خوردن و پرهیز کردن از غذاها در یک مدت کوتاه آن است که چون معده در طول مدت یازده ماه، مرتب پر از غذا بوده، در طی یک ماه روزه‌داری مواد غذایی خود را دفع می‌کند و همین طور جگر که برای حل و هضم غذا مجبور است دایماَ صفرای خود را مصرف کند در مدت سی روز (یک ماه روزه‌داری) ترشحات صفرائی را صَرفِ حل کردن باقیمانده‌ی غذای جمع‌آوری شده خواهدکرد. دستگاه هاضمه در نتیجه کم خوردن غذا، اندک فراغت حاصل نموده و خستگی را از خود دور می‌نماید. روزه یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معین از سال. این بهترین راه درمان و حفظ تندرستی است که طب قدیم و جدید را از این جهت متوجه خود ساخته است. مخصوصاَ بیماری‌هایی که بر دستگاه های هاضمه، به خصوص کبد عارض می‌گردد و توسط دارونمی‌توان آنها را درمان کرد، روزه به خوبی معالجه می‌نماید.»

همۀ این دیدگاه‌ها در دو جمله کوتاه و نغز حضرت رسول اکرم(ص) خلاصه می‌شود:

الف: «معده مرکز تمام بیماری‌ها و پرهیز بهترین راه برای درمان آنهاست».

از این جهت است که پرخوری، خوابیدن و حمام کردن با شکم پر و... در دین اسلام، مکروه و ناپسند شمرده شده است. زیرا به سلامتی انسان آسیب می‌رساند.

ب: «روزه بگیرید تا تندرست بمانید».

خلاصه آن که معده کانون انواع بیماری‌ها است و راه معالجه‌ی آنها روزه گرفتن می‌باشد زیرا عامل بسیاری از مرض‌ها افراط و زیاده‌روی در خوردن غذاهای گوناگون است، چون مواد اضافی و جذب نشده به صورت چربی‌های مزاحم در نقاط مختلف بدن و یا به صورت چربی و قند اضافی در خون باقی می‌ماند. این مواد اضافی در لابلای عضلات بدن، در حقیقت لجن‌زارهای متعفنی برای پرورش انواع میکروب‏ها و بیماری‌های عفونی قرار می‌گیرد در این حال بهترین راه مبارزه با این نوع بیماری‌ها و نابود کردن این لجن‌زارها، امساک (روزه گرفتن) است.
روزه و سلامت روانی

نقش روزه در سلامتیِ روان و طهارت روح، به مراتب افزون‏تر از نقش آن در سلامتی جسم است؛ زیرا گرفتن روزه ـ بر اساس گفته‏ی روان‏شناسان و روان‏پزشکان ـ هم باعث کاهش بیماری‏های روانی (حتی در بعضی موارد سبب درمان قطعیِ آنها) می‏شود و هم تقویت، پاکی و بزرگی روح را در پی دارد. از این رو به برخی از موارد بسیار مهم و اساسی آثار روحی و روانی روزه به طور گذرا اشاره می‏کنیم:

1ـ تقویت اراده:

انسان موجودی است دارای اراده و اختیار، لذا هم می‏تواند بر کارهای زشت و غیرقانونی دست زند و هم قادر است کارهای خوب و پسندیده انجام دهد.

به بیان دیگر: انسان هم دارای شهوت، هوس و نفسِ سرکش است که او را به سوی زشتی و بدبختی می‏کشاند و هم از نیروی خرد و عقل بهره‏مند است که وی را به جانب سعادت و نیک‏بختی هدایت می‏کند.

بر سرِ این دوراهی آنچه وی را در پیروی از فرمانِ خِرد و فطرتِ پاک انسانی و پاگذاری روی خواست های نفس سرکشیده و هواهای لجام گسیخته‏ی شهوت حیوانی، توان‏مند می‏سازد، شناخت آفریدگار یکتا و پیروی از دستورهای نجات‏بخش اوست و بدون شک یکی از مهم‏ترین دستور‏العمل‏های خداوند بزرگ، فریضۀ روزه است.

انسانی که در روزهای روزه‏داری با آنکه در میان نعمت‏های فراوان و غذاهای متنوع غرق است و برای بهره‏برداری از انواع لذت‏های شهوانی و جنسی، توانایی دارد، وقتی به امر خداوند حکیم از خوردن همه آن نعمت‏ها و غذاها دست کشیده و روی تمام لذایذ جنسی پا می‏گذارد، در حقیقت توفیق ‏یافته تا مهار نفس سرکش را در اختیار خود گرفته و بر دهن اسپ چموشِ خواست‏های درونی‏اش، لجام زند؛ یعنی این انسان توانسته است برای نفس سرکشش «بِرِیک» بسازد تا با استفاده از آن در موارد خطرناک، خود و ایمانش را از افتادن در پرتگاه‏های بی‏تقوایی حفظ کند. پس روزه در واقع، اراده‏ی انسان را قوی ساخته و مهارِ نفس سرکش را در اختیار او قرار می‏دهد. پیامبر گرامی اسلام(ص) می‏فرماید:

«روزه آرزوهای نامشروع نفس را از بین می‏‏برد و نیروی شهوات را کنترل می‏کند.»[

2ـ پاکیزه گیِ روح:

پس از آنکه انسان روزه‏دار، مهار نفس را در دست گرفت و غریزه‏های گوناگون خود را تعدیل و اداره نمود، زمینه را برای انجام واجبات و ترک محرمات آماده می‏سازد؛ برای چنین انسانی از هر لحاظ، شرایط برای توبه و بازگشت به خداوند بخشایشگر فراهم است و با یک توبه حقیقی و پشیمانی واقعی، می‏تواند خانۀ خاک‏آلود و دود ‏زده‏ی دل را تکان داده و آیینۀ گرد آلود و غبار گرفتۀ عقل را پاک و مصفا سازد تا از یک روح پاک و روان سالم بهره‏مند گردد. در این زمینه پیامبر می‏فرماید: «روزه، قلب را مصفا و نورانی می‏کند.»

3ـ نزدیکی به خداوند:

انسانی که مطیع فرمان الهی است هیچگاه به سوی حرام دست دراز نمی کند و به کارهای واجب، پشت نمی کند، بدون شک چنین فرد، بندۀ مقرب درگاه حضرت حق می‏باشد، به کوی او راه می یابد و در وادی امن او گام می نهد. اینگونه بنده است که حتا شایستگی هم سخن شدن با حضرت حق را پیدا می‏کند و می‏تواند از فرشته ها هم پیشی گیرد.

سرانجام، به جایگاهی تکیه می زند که آخرین آرزوی انسان‏های خداجو و نهایی‏ترین هدف بندگان خداپرست بوده است، زیرا بالاتر از آن، مقام دیگری و ارزشمندتر از آن، جایگاهی وجود ندارد و اگر وجود دارد، آن جایگاه معبود است، نه جایگاه عبد، مقام خالق است، نه مقام مخلوق و مرتبۀ علت‏العلل است نه درجۀ معلول.

نتیجه آنکه: دین اسلام ـ از آنجا که دین کامل و جامع است‏ ـ به تمام ابعاد وجودی انسان و به همه‏ی زوایای زندگی او عنایت تام دارد؛ از این جهت آفریدگار هستی با وضع قوانین جاویدانه و با تسریع دستورات عادلانه، هم نیازمندی‏های جسمی او را بر‏طرف می‏سازد و هم به ضرورت‏های روحی او پاسخ می‏دهد؛ اگر از یک سو با تسریع عبادات به پرورش و پالایش روح او می‏پردازد از سوی دیگر همین عبادات را دوا برای درمان مرض‏های بدنی او نیز قرار می‏دهد. اگر روزه را برای تقویت اراده و بالا بردن عزت نفس بنده‏اش واجب می‏کند، از جانب دیگر آن را به عنوان بهترین داروی شفابخش برای کاهش اختلالات عصبی و اضطراب‏های روحی او نیز معرفی می‏کند.

امروز ملیون‏ها انسان در دنیا ـ به ویژه در کشور‏های توسعه یافته و متمدن ـ از بیماری‏های روانی و از نبود آرامگاه روحی به شدت رنج می‏برند و ده‏‏ها انسان در روز در سرتاسر جهان به خاطر اضطراب‏‏های روحی و فقدان پناه‏گاه معنوی، پوچ انگاریِ این عالم و به بن‏بست دیدن این جهان طبیعت، دست به خودکشی می‏زنند.

توجه به مسایل عبادی و امور ماوراء طبیعی ـ به گفته روان شناسان ـ بهترین درمان این بیماری‏ها است و روزه که از مهمترین عبادات الهی و از اساسی‏ترین فرایض دینی به شمار می‏رود، شایسته‏ترین درمان برای فشارهای روحی و بیماری‏های روانی دانسته شده است، زیرا انسان روزه‏دار، خود را در جهانی می‏بیند که از خود حساب و کتابِ دقیق دارد و گرداننده آن، نیرویی است که فناپذیری و نیستی در وجودش راه ندارد. اوست که به همه، هستی داده و از همه، هستی را می‏گیرد و هیچ حرکتی بدون توفیق و مشیت او به جریان نمی‏افتد. او خالق این جهان و اداره‏کننده‏ی جهان پس از مرگ است. انسان روزه‏دار نیک می‏داند که زندگی انسان هیچگاه پایان ندارد بلکه فقط چهره می‏گرداند و در کیفیت آن، دگرگونی پیش می‏آید.

اینگونه انسان همواره به زندگی خویش لبخند زده و فردای خویش را درخشان می‏بیند؛ بنده‏ی روزه‏دار هرگز خویش را تنها تصور نمی کند، بلکه خود را تحت نظارت دقیق و همیشگی نیروی قدرت‏مند و جاوید می‏بیند و در همه حالات کمک‏های نهانی و امدادهای غیبی آفریدگار خویش را در لحظه لحظۀ حیات خویش تجربه می‏نماید.

از این رو، بر ما لازم است که درباره مسائل عبادی و ارزش‏های دینی که یگانه راه و ضامن سلامت فرد و جامعه است خوب توجه و تامل کنیم و هیچگاه تحت تاثیر فضای موجود و رخدادهای غم‏انگیزِ عصر سیاه طالبان و پیش از آن قرار نگیریم، زیرا الگوی زندگی، پیامبر گرامی اسلام و پیشوایان معصوم‏اند. عمل به سخنان آن بزرگان، چراغ راه زندگی است و اما طالبان و امثال‏ آن‏ها بشرهای عادی و خطا پذیراند که هیچ ارتباطی با اسلام واقعی و دین الهی ندارند.

باید هوشیار و آگاه باشیم که صنعت و فنّاوریِ پیشرفتۀ چند قرن اخیر، گرچند در بسیاری از ابعاد زندگی مادی انسان، نیازمندی‏های انسان را به حداقل رسانده ولی بی‏توجهی به مسایل متافیزیکی و پشت‏پا کردن به ارزش‏های معنوی، خسارات جبران ناپذیری در بُعد روحی و روانی بشر به وجود آورده است. این نکته را نیز نباید فراموش کرد که تنها راه نجات از این بحران حیرت‏آور، برگشت به امور معنوی است.